Lestdoags heb ik schreven over de femilie Mejjer. Ien mien jeugd gingen we altied eerappels zoeken bij Herman Meijer op e Fromaboerderij, noabij station Visvliet. Zo rond dizze tied lag et eerappelveld op zoaterdag vol met volk uut et Westerkwartier en e Friese Wâlden. Dat wadden de zogenoamde ‘zelfzukers, die n poar riegen eerappels van e boer kochten en dan zelf opzöchten as winterveurroad of veur de handel.
Eerappels lieken zo Hollands as wat, mor dat is niet hielemoal woar. Toen de Spanjoarden ien Zuud-Amerika kwammen, zagen ze ien Peru en Chili dat de bewoners doar al honderden joaren eerappels aten. Rond 1550 werden de eerste ‘poters’ metnommen noar Europa en die bleken doar goed te oarden. Pas rond 1700 kwam et as voedsel op t bord van e Nederlanders terecht. Et werd populair omdat de eerappel vrij goedkoop en voedzoam was. Meer en meer boeren gingen over op de eerappelteelt en bewoarende de oogst in grote kulen ien e grond. Zo bleef de oogst lang goed, zelfs ien e winter.
Kwekers begonnen met selecteren en kweken van betere rassen, die meer opbrengst gaven en minder gevoeleg wadden veur ziektes. Zo kweekte onderwiezer Kornelis de Vries uut Suameer ien zien schoeltuun nije plantjes en zien dreum kwam ien 1905 uut. Zien nijste eerappel was groot, smoakvol, goed te koken en niet te krumeg, hij vernuumde et ras noar zien beste leerling Bintje Jansma. Andere klasgenootjes zoas Trijntje en Cato werden ook vernuumd, mor van dizze rassen hemmen we nooit meer wat heurd. Bintje werd n groot succes, want aan t enne van e twintegste eeuw was 90 percent van e patat- en exporteerappels een Bintje. Boeren ien Grunnen goan nog aal verder met et verbetern en vermeerdern van rassen met mooie noamen as Obama, Beyoncé en Aloutte. Et is vanzelf mor òfwachten welk ras een succes wordt.
Op t laand van boer Meijer werden veural de rassen Irene en Rode Star teeld. Beide rassen wadden rood van uterlek en bedoeld om e hiele winter van te eten. Summege eters aten liefst Rode Stars, die steviger wadden en meer smoak hadden. De Irenes wadden voak wat goedkoper, dus meer gewild bij et publiek. De boer wist voak wel zo’n bietje wat de opbrengst was, dus wie et laand opkwam om te goan zoeken, kreeg de vroag: ‘Hoeveul mud (dat is zowat 70 kilo) moestoe hemmen? Dan kon boer uutrekenen hoeveul volle of halve riegen dast kopen most en wat dat kosten ging. Met e trekker en e lichter werden de riegen lös wipt en dan kon et spel begunnen.
De rolverdeling was as volgt. Mien pabbe en mien broer gingen op e knijen en nammen beide twee riegen veur hun rekening. Ze hadden iezern kapkes op e vingertoppen, zodat ze beter ien e klei wroeten konden en niet al te veul rommel onder de noagels kregen. Een olle jute zak onder de knijen most veurkommen dat ze kolle en natte bienen kregen. Ik zette soamen met mien moeke de lege eerappelkistjes bij ze del en we leegende de vollen weer ien zakjes van n half mud. De zukers huvven dan niet elke keer overenne te kommen en konden ‘veur de rieg’ leggen blieven.
Rond kovviedrinkerstied en tussen de middag werden de volle zakjes bijnkander zet en werden bruukt as rugsteun. We zatten op e lege kistjes en de witte kuumkes met koffie en olle wief of stuut gingen rond. Pabbe telde dan alvast eefkes of de opbrengt metviel en of et vandoag lukken zol om alles van t laand òf te kriegen. Dan gauw weer deur tot aan t enne van e rieg.
Omdat boer Meijer niet zo ver van ons òf woonde, kon mien broer wel eefkes een trekker en woagen lienen om e volle zakken noar huus te brengen. Sums was t land zo slim nat, dat we de zakken eerst lopend of op e fietskar noar de weg brochten, want aans zol e trekker ien e klei votzakken.
Eenmoal thuus werd n ondiepe kuul groaven en werden de zakken doarien leegd. Eerappels mosten eerst dreugen en e bovenste loag werd zo goed mogelek ontdoan van kleiresten. Ging et regenen of dreigde der vorst, dan werden er zakken en riet over de eerappelbult gooid. Zodroa de eerappels dreug wadden, kwammen ze ien e kelder en werden ze ‘poeiert’. De poeier zörgde der veur dat ze niet spruten gingen, want dan werden ze zacht en wadden ze niet meer te vreten. Lutje en schanzeerde eerappels werden kookt ien n grote pan en gingen noar de zwienen.
Zo rond de herfstvekaanzie was t zoeken doan en ging e boer nog één keer met de eg deur t laand. Dan kwammen der toch nog weer wat eerappels noar boven die men vergeten was om op te zoeken. We mochten as kwoajongens ‘noazoeken’, zodat er zo veul mogelek eerappels asnog van t laand kwammen. De lutje potertjes nammen we weer met veur de zwienen.
t Was hard waarken destieds, mor t heugd me nog dat et op die zotterdoagen hiel gezelleg was op t laand en dat we n mooie buuscent verdienende met et ‘noazoeken’. Met de centen ien e buus reisde ik noar Bellinga ien Niekerk om doar de nijste ploaten van Alice Cooper, Queen en Neil Young te kopen. ‘Those were the days of our lives!’
Geert Zijlstra
Mientje: ‘Domste boeren, dikste eerappels!’