Westerkwartier
Locatie van het Westerkwartier in Groningen Het Westerkwartier (Gronings: Westerkertaaier; in de streek zelf: Westerkertier) is een landstreek in de provincie Groningen. Het gebied wordt begrensd door de Lauwers (tevens de grens met Friesland), Drenthe, het Reitdiep en de stad Groningen.
Het Westerkwartier dankt zijn naam aan zijn ligging als westelijkste van de drie Ommelanden. Zelf bestond het uit drie, later vier onderkwartieren:
Vredewold
Langewold
Humsterland en
Middag. Middag hoorde oorspronkelijk tot Hunsingo.
Tot laat in de middeleeuwen waren de bovenstaande kwartieren onafhankelijke ommelanden en waren ze elk op zich lid van de Ommelander unie. Humsterland en Middag waren toen samengevoegd tot Middaghumsterland.
Tegenwoordig omvat het, het grondgebied van de gemeenten Leek, Marum, Zuidhorn, Grootegast en een deel van Winsum: de voormalige gemeente Ezinge (inclusief Feerwerd en Garnwerd), en een deel van de gemeente Groningen: de voormalige gemeente Hoogkerk. De vier Westerkwartiergemeenten telden in 2010 60.450 inwoners (bron: CBS). Als Ezinge wordt meegerekend, komt het totaal op 62.100 inwoners. In maart 2013 werd in een provinciaal onderzoek naar de bestuurlijke toekomst de streek genoemd als een van de zes nieuw te vormen gemeenten. Opvallend is dat in het voorstel niet het gehele Westerkwartier in de voorgestelde gemeente opgaat. Het idee is dat de omgeving van Ezinge en Oldehove onderdeel gaan uitmaken van de nieuwe gemeente Hogeland.
De grootste plaatsen in het Westerkwartier zijn Leek en Zuidhorn.
Landschappelijk is het Westerkwartier te verdelen in een noordelijk deel, een oud kwelderlandschap met wierdedorpen (Ezinge, Oldehove, Niehove) en een zuidelijk coulisselandschap, dat zich kenmerkt door houtwallen. Dit, op zandgrond en ontgonnen hoogveen gelegen, deel lijkt op de aangrenzende Friese Wouden. Hier liggen de lintdorpen (Marum en Grootegast) die de oude zandruggen volgen.
Met name het noordelijke deel is één van de oudste cultuurlandschappen van West-Europa. Tot omstreeks 1100 n. Chr. had het zeewater vrij spel tot aan Marum. Rond 800 na Chr. was het zelfs één van de dichtstbevolkte gebieden van Nederland. Het land is over een lange periode van de zee gewonnen door onder andere wierdenbewoners, monniken van het klooster Aduard, de familie Teenstra (Ruigezand) en tegenwoordig de waterschappen. De oude eilanden Middag en Humsterland zijn voorgedragen voor de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.
Gemeente Inwoners
CBS Landoppervlakte
(km2) Grootste plaatsen
Grootegast 12.145 86,88 Grootegast, Niekerk, Opende
Leek 19.572 63,57 Leek, Tolbert, Zevenhuizen
Marum 10.390 64,51 Marum, De Wilp
Zuidhorn 18.761 125,62 Zuidhorn, Grijpskerk, Aduard
Het Westerkwartier heeft binnen het Gronings een typisch dialect dat veel invloeden heeft vanaf de andere kant van de Fries-Groningse grens. Dit dialect wordt het Westerketiers genoemd en wordt ook gesproken in de grensstreek van het aangrenzende Friesland. In de Westerkwartierse dorpen Marum, Opende en De Wilp en Visvliet en Grootegast wordt, als enige plaatsen in Nederland buiten de provincie Friesland, door veel bewoners ook Fries gesproken.
Bron: Wikipedia