Op zotterdagmiddag 1 oktober wer ien Nuus de eerste Westerketierder dichtbundel van Bert Weggemans prizzenteerd. De titel van die dichtbundel is ‘Sluuske aan t Olle Diep’ en ien dizze Toaltied gijt t doarom om t mooiste woord uut de titel: Sluuske.
t Woord ‘sluus’ is hiel gewoon Grunnegs en juust doarom biezunder. Ien één van de eerste opstellen over ons toal gijt t al over die uu-klaank. Ien 1827 – dus zo’n tweehonderd joar leden – schreef Jan Sonius Swaagman ien zien opstel over de Grunneger toal over de klanken en hij zag dat wij amper de ui-klaank bruken. Dus de Hollandse ‘sluis’ wordt bij ons ‘sluus’, t Hollandse ‘huis’ wordt ‘huus / hoes’, ‘muis’ wordt ‘muus / moes’ enz. enz.
Toalkundeg hiet dat verschoeven van n klaank n: ‘klaankwet’ en al hiet dat n ‘wet’, t gijt niet altied op. Mor voak, hiel voak klopt et.
Dat betekent vanzulf niet dat der gien Grunneger woorden met n ui-klaank bestoan – denk bv. an ‘dunderbui – mor t gebeurt niet voak. We kinnen t ok aansom zeggen; zo van: de Grunneger ui-klaank blift ien t Hollands geliek.
Der bennen grote sluzen, zo as bij Laauwersoog, en lutje sluuskes zo as ien t Olle Diep. t Valt op dat wij Grunnegers zeggen ‘sluuske’ woar ien t Hollands zeit wordt ‘sluisje’. Grunnegers hemmen meer menieren om n verkleinwoord te moaken as Hollanders en dus is t ien de ene toal: ‘fiets / fietske’ en ien de aander toal ‘fiets / fietsje’.
Ien t Westerketier moaken we de verkleinvörm deur -ke of -je achter t woord te plakken en zuks haangt òf van de leste letter van t woord. Nou liekt dat verschil stoerder as t is, kiek mor:
Is de leste letter van t woord de ‘s’ dan wordt kozen veur -ke. t Is dus: ‘sluuske, huuske, fietske enz. omdat t is ‘sluus, huus, fiets enz.’’
n Aander veurbeeld van de verkleinvörm -ke zien we as de leste letter de ‘r’ is. t Is dus ‘vuurke, schuurke, snorke enz.’ omdat t is ‘vuur, schuur, snor enz.’
Tonko Ufkes